Czy gry wideo mogą nasilać lub łagodzić objawy ADHD u dzieci

Wielu rodziców zauważa, że dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) są wręcz zafascynowane grami wideo. Pojawia się naturalne pytanie: czy gry wideo wpływają na przebieg ADHD i czy należy martwić się takim zainteresowaniem? Aby zrozumieć, co wiadomo nauce i jak powinni postępować rodzice, przyjrzyjmy się opiniom ekspertów, wynikom badań i praktycznym zaleceniom.

Co nauka mówi o związku gier wideo i ADHD

Obecnie nie ma naukowych dowodów na to, że gry wideo powodują ADHD. Duże badanie podłużne przeprowadzone w Norwegii przez kilka lat śledziło nawyki dzieci, począwszy od 6. roku życia. Jego wyniki opublikowano w czasopiśmie *Child Development*. Naukowcy zauważają, że wśród dzieci z wyraźnymi objawami ADHD częściej występuje zamiłowanie do gier wideo, jednak zwiększenie czasu spędzanego przed ekranem nie prowadzi do pogorszenia stanu ani nasilenia nieuwagi.

Profesor psychologii Lars Willemsen, który brał udział w badaniu, wyjaśnia: „Widzimy związek między objawami ADHD a zainteresowaniem grami wideo, jednak nie obserwujemy, aby same gry nasilały objawy ADHD”. Zdaniem Amerykańskiej Akademii Pediatrii, ten wniosek potwierdzają także inne badania: jak dotąd nie wykazano, aby gry wideo były przyczyną rozwoju ADHD.

Dlaczego gry wideo przyciągają dzieci z ADHD

Mechanizmy wyjaśniające szczególne zainteresowanie wirtualnymi światami u dzieci z ADHD są różnorodne. Jedną z kluczowych ról odgrywa silna stymulacja: nowoczesne gry są pełne dynamiki, szybkich nagród i widowiskowości, co przyciąga uwagę. Poczucie sukcesu w grze może rekompensować trudności, których dziecko doświadcza w codziennym życiu.

U niektórych dzieci z ADHD pojawia się tzw. hiperfokus — zdolność do niezwykle głębokiego skoncentrowania się na interesującym zadaniu. To przeczy powszechnemu wyobrażeniu o nieuwadze, ale u dzieci z ADHD charakterystyczne są właśnie gwałtowne zmiany koncentracji. Rodzice często spotykają się z sytuacją, gdy dziecko jest tak pochłonięte grą, że nie reaguje nawet na głośne wołania.

Ważny jest także aspekt społeczny: dzieci z ADHD często napotykają trudności w nawiązywaniu relacji w rzeczywistości. W grach online łatwo znaleźć przyjaciół, rozmawiać i być zaakceptowanym w grupie. Takie wirtualne sukcesy mogą być znaczącym wsparciem dla poczucia własnej wartości.

Potencjalne korzyści gier wideo dla rozwoju umiejętności

Czy można traktować gry wideo jako narzędzie rozwoju? Publikacje naukowe wskazują, że określone gry mogą trenować ważne umiejętności poznawcze i praktyczne:

• Myślenie wizualno-przestrzenne

• Koordynacja ruchowa (motoryka, „oko-ręka”)

• Planowanie strategiczne

• Rozwiązywanie problemów i myślenie logiczne

• Praca zespołowa i komunikacja

• Zarządzanie czasem i wykonywanie instrukcji

Za szczególnie korzystne uznaje się gry, w których trzeba budować, eksplorować, planować działania z wyprzedzeniem. Na przykład symulatory budowy, strategie zespołowe i gry logiczne mogą być nie tylko rozrywką, ale także treningiem pamięci, myślenia i samodzielnego podejmowania decyzji.

Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie gry są równie korzystne. Gry o treściach agresywnych lub przeznaczonych dla dorosłych nie nadają się dla dzieci, ponieważ mogą wywoływać reakcje stresowe lub niepokój.

Jak wybierać odpowiednie gry i kontrolować zainteresowanie

Rynek gier wideo oferuje szeroki wybór, a rodzice powinni orientować się w kategoriach wiekowych. Międzynarodowy system ocen zawiera następujące oznaczenia: E (dla wszystkich), T (od 13 lat), M (od 17 lat), AO (tylko dla dorosłych). Zazwyczaj ta informacja znajduje się na opakowaniu lub w opisie aplikacji.

Eksperci radzą wybierać gry z elementami edukacyjnymi lub twórczymi, w których dziecko wchodzi w interakcję ze światem, tworzy obiekty, uczy się analizować sytuacje. Gry i projekty rodzinne, rozwijające wyobraźnię, mogą być doskonałym wyborem na wspólne spędzanie czasu.

Równie ważne jest zachowanie równowagi między aktywnością wirtualną a rzeczywistą. Psychologowie zalecają ustalanie z dzieckiem długości sesji, zachęcanie do wykonania obowiązków domowych przed rozpoczęciem gry, a także omawianie zasad korzystania z urządzeń. Takie podejście pomaga kształtować u dziecka odpowiedzialne podejście do własnego czasu.

Gry wideo jako element terapii

W ostatnich latach naukowcy zaczęli postrzegać gry wideo nie tylko jako rozrywkę, ale także jako element terapii. W 2020 roku w USA zatwierdzono pierwsze cyfrowe narzędzie — grę EndeavorRx do korekcji objawów ADHD u dzieci w wieku 8-12 lat. Aplikacja została opracowana z uwzględnieniem specyfiki uwagi i szybkości reakcji u takich pacjentów.

Istota terapii polega na przechodzeniu różnych poziomów, podczas których dziecko trenuje umiejętność szybkiego reagowania, podejmowania decyzji i koncentrowania się na określonych zadaniach. Badania kliniczne finansowane przez twórcę wykazały, że regularne korzystanie z EndeavorRx sprzyja poprawie zdolności koncentracji. Jednak czołowi specjaliści podkreślają: takie gry są skuteczne tylko w połączeniu z tradycyjnymi metodami — farmakoterapią i korekcją zachowań.

Jak osoba z ADHD może wykorzystać zainteresowanie grami wideo do samorealizacji

Jeden z najbardziej znanych anglojęzycznych streamerów Markiplier otwarcie mówi o tym, że gry wideo stały się dla niego jednym ze sposobów radzenia sobie z ADHD. Diagnozę postawiono mu w wieku 9 lat, mniej więcej wtedy zaczął grać. Gdy Mark skończył 22 lata, postanowił spróbować swoich sił jako streamer gier na YouTube. Obecnie ma miliony subskrybentów. Markiplier inspiruje osoby z tą samą diagnozą do życia pełnią życia.

W ten sposób gry wideo pomagają nie tylko dzieciom, ale i dorosłym z diagnozą ADHD. Na przykład gry zręcznościowe, w których ważna jest szybkość reakcji i koordynacja, będą doskonałym wyborem dla graczy z tym schorzeniem.

Takie gry online rzeczywiście cieszą się popularnością wśród dorosłych. Potwierdziła to analiza serwisów informacyjnych o tematyce gier. Otrzymaliśmy potwierdzenie tego faktu od autorów strony crashgamblers.pl z recenzjami gier crash. Zauważają oni, że ponad połowa odwiedzających to osoby w wieku 30+. Tacy gracze wykorzystują gry zręcznościowe także do treningu określonych umiejętności.

Kiedy gry wideo mogą stać się problemem

Pomimo możliwych korzyści, nadmierne zainteresowanie grami może prowadzić do negatywnych konsekwencji. Aby nie przegapić momentu, gdy hobby przeradza się w uzależnienie, warto zwracać uwagę na następujące objawy:

• Gwałtowne wybuchy złości lub histerii przy próbie przerwania gry

• Późne chodzenie spać, odmowa położenia się do łóżka

• Utrata zainteresowania dotychczasowymi pasjami lub nauką

• Sklonność do ukrywania lub umniejszania czasu spędzanego na grze

• Stałe myśli o grach wideo poza czasem gry

Nadmierna stymulacja układu dopaminowego mózgu może prowadzić do trwałego uzależnienia, podobnego do innych rodzajów nałogów. Stopniowy wzrost tolerancji sprawia, że dziecko coraz częściej wybiera świat wirtualny zamiast realnych kontaktów lub aktywności.

Co robić, gdy pojawiają się oznaki uzależnienia

Jeśli zauważysz u dziecka niepokojące objawy, ważne jest, aby zachować otwarty dialog bez gróźb i presji. Skuteczną strategią będzie wspólne omawianie planu dnia, wprowadzenie rozsądnych limitów czasowych oraz włączenie alternatywnych aktywności — sportu, twórczości, hobby, spotkań z przyjaciółmi.

Psychologowie radzą uważnie obserwować dynamikę stanu i w razie potrzeby zwrócić się do specjalisty: pediatry, dziecięcego psychoterapeuty lub doradcy rodzinnego. W wielu przypadkach terminowe wsparcie pomaga zapobiec rozwojowi uzależnienia.

Ekspertka ds. dziecięcego uzależnienia od gier Anna Kotowa wyjaśnia: „Najważniejsze — w porę rozpoznać niepokojące sygnały i nie zostawać z problemem samemu. Wspólne rozmowy, jasne zasady i wsparcie specjalistów — to klucz do zdrowia dziecka”.

Można stwierdzić, że same gry wideo nie powodują ADHD i niekoniecznie pogarszają jego przebieg. Jednak tylko świadome i rozważne podejście do korzystania z cyfrowej rozrywki pozwoli dziecku z ADHD harmonijnie się rozwijać i unikać zagrożeń.